Ποιοι ήταν οι «αδελφοί» του Κυρίου; – Τι λένε τα Ευαγγέλια;

4980

: Πέντε πρό­σω­πα χα­ρα­κτη­ρί­ζον­ται στα Ευ­αγ­γέ­λια ως α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου. Τα ο­νό­μα­τά τους εί­ναι Ι­ά­κω­βος (μεγάλος και μικρός), Ι­ω­σής, Ι­ού­δας και Σί­μων (Ματθ. 13, 55. Μαρκ. 6, 3).

Ως προς τη σχέ­ση τους με τον Χρι­στό δι­α­τυ­πώ­θη­καν συ­νο­λι­κά ο­κτώ α­πό­ψεις που σχε­τί­ζον­ται ά­με­σα με το α­ει­πάρ­θε­νον της Θε­ο­τό­κου. Έ­ξι α­πό αυ­τές το προ­ϋ­πο­θέ­τουν, ε­νώ δύ­ο (μί­α αρ­χαί­α και μί­α νεώτερη) το α­πορ­ρί­πτουν. Οι α­πό­ψεις αυ­τές εί­ναι οι ε­ξής:

α. Οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι τέ­κνα του Ι­ω­σήφ και της Θε­ο­τό­κου, οι ο­ποί­οι με­τά την υπερ­φυ­σι­κή Του γέν­νη­ση έ­ζη­σαν τον συ­νή­θη έγ­γα­μο βί­ο. Συ­νε­πώς, οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι φυ­σι­κοί ο­μο­μή­τριοι α­δελ­φοί Του, που α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α ε­θε­ω­ρούν­το και ο­μο­πά­τριοι α­δελ­φοί Του. Την ά­πο­ψη αυ­τή α­πο­δέ­χε­ται ο Τερ­τυλ­λια­νός.

β. Οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι τέ­κνα του Ι­ω­σήφ α­πό τον πρώ­το του γά­μο. Η ά­πο­ψη προ­έρ­χε­ται α­πό α­πό­κρυ­φα Ευ­αγ­γέ­λια και ε­πι­κρά­τη­σε στην α­να­το­λι­κή πα­ρά­δο­ση. Συ­νε­πώς, οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου δεν έ­χουν φυ­σι­κή συγ­γέ­νεια με Αυ­τόν.

Ο­νο­μά­ζον­ται έ­τσι, για­τί ο Χρι­στός ε­θε­ω­ρεί­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α τηςε­πο­χής Του γιος του Ι­ω­σήφ και κα­τά λο­γι­κή συ­νέ­πεια ο­μο­πά­τριος α­δελ­φός τωνπαι­δι­ών που εί­χε α­πο­κτή­σει ο Ι­ω­σήφ α­πό τον πρώ­το του γά­μο.

Α­πό τους αρ­χαί­ους συγ­γρα­φείς την ά­πο­ψη αυ­τή α­πο­δέ­χον­ται οι Κλή­μης Α­λε­ξαν­δρέας, Ω­ρι­γέ­νης, Γρη­γό­ριος Νύσ­σης, Ε­πι­φά­νιος Κύ­πρου, Κύ­ριλ­λος Α­λε­ξαν­δρεί­ας,Ευ­θύ­μιος Ζυ­γα­βη­νός, Ι­λά­ριος Πι­κτα­βί­ου, Αμ­βρό­σιος Με­δι­ο­λά­νων κ.ά.

γ. Οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι πρώ­τοι ε­ξά­δελ­φοί Του και παι­διά «… της α­δελ­φής της μη­τρός αυ­τού, Μα­ρί­ας της του Κλω­πά …» (Ι­ω­αν. 19, 25) «… της του Ι­α­κώ­βου του μι­κρού και Ι­ω­σή μη­τρός …» (Μαρκ. 15, 40).

Η λέ­ξη «α­δελ­φός» και «α­δελ­φή» στην ελ­λη­νι­κή γλώσ­σα μέ­χρι τα τέ­λη του Α΄μ.Χ. αι­ώ­να δεν α­πο­δί­δε­ται μό­νο στους φυ­σι­κούς ή ε­τε­ρο­θα­λείς α­δελ­φούς, αλ­λά και σε αν­θρώ­πους που συν­δέ­ον­ται με ευ­ρύ­τε­ρη συγ­γέ­νεια αί­μα­τος. Η διάκρισηγια πα­ρά­δειγ­μα αδελφού και εξάδελφου ει­σά­γε­ται στα τέ­λη του Α΄ μ.Χ. αι­ώ­να.

Τησυ­ναν­τά­με στα έρ­γα του Ι­ώ­ση­που, ε­νώ ο ε­θνι­κός λε­ξι­κο­γρά­φος Φρύ­νι­χος λί­γοαρ­γό­τε­ρα κα­ταγ­γέ­λει την ει­σα­γω­γή της ως α­πα­ρά­δε­κτο νε­ο­λο­γι­σμό. Συ­νε­πώςεδώ η λέ­ξη «ἀ­δελ­φὴ» μπο­ρεί να δη­λώ­νει την πρώ­τη και τη δεύ­τε­ρη ε­ξα­δέλ­φη, τηθεί­α, ή α­κό­μη και τη συν­νυ­φά­δα της Θε­ο­τό­κου, α­φού δύ­ο γυ­ναί­κες που παν­τρεύ­ον­ται δύ­ο α­δελ­φούς ε­θε­ω­ρούν­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α α­δελ­φές.

Α­πό τη συ­νω­νυ­μί­α πάν­τως των δύ­ο γυ­ναι­κών συ­νά­γε­ται ό­τι δεν πρό­κει­ται για φυ­σι­κή ἀ­δελ­φή της Θε­ο­τό­κου, α­φού δεν μπο­ρεί δύ­ο φυ­σι­κές ἀ­δελ­φές να έ­χουν το ί­διο ό­νο­μα. Ως προς τη σχέ­ση της με τον Κλω­πά η α­δελ­φή της Θε­ο­τό­κου άλ­λο­τε θε­ω­ρεί­ται σύ­ζυ­γος και άλ­λο­τε κό­ρη του.

Και η ά­πο­ψη αυ­τή προ­έρ­χε­ται α­πό συ­ρια­κά α­πό­κρυ­φα, α­να­πτύ­χθη­κε στη Δύ­ση α­πό τον Ι­ε­ρώ­νυ­μο και μέ­σῳ αυ­τού πέ­ρα­σε στους πε­ρισ­σό­τε­ρους δυ­τι­κούς συγ­γρα­φείς. Δεν εί­ναι τυ­χαί­ο, το ό­τι οι υ­πο­στη­ρι­κτές της ταυ­τί­ζουν τους α­δελ­φούς του Κυ­ρί­ου Ι­ά­κω­βο και Ι­ού­δα με τους ο­μώ­νυ­μους μα­θη­τές Του, Ι­ά­κω­βο του Αλ­φαί­ου και Ι­ού­δα Ι­α­κώ­βου.

δ. Πα­ραλ­λα­γή της ά­πο­ψης αυ­τής υ­πο­στη­ρί­ζει ο Θε­ο­δώ­ρη­τος. Κατ᾽ αυ­τόν οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι πρώ­τοι ε­ξά­δελ­φοί Του και παι­διά «… της α­δελ­φής της μη­τρός αυ­τού, Μα­ρί­ας της του Κλω­πά …­», αλ­λά δεν ταυ­τί­ζον­ται με τους ο­μώ­νυ­μους μα­θη­τές Του.

ε. Οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι φυ­σι­κά τέ­κνα του Ι­ω­σήφ και νο­μι­κά τέ­κνα του α­δελ­φού του Κλω­πά, ο ο­ποί­ος νυμ­φεύ­τη­κε την α­να­φε­ρό­με­νη στο Κα­τά Ι­ω­άν­νην«… Μα­ρί­αν την του Κλω­πά …» και πέ­θα­νε ά­τε­κνος. Συ­νε­πώς, οι α­δελ­φοί τουΚυ­ρί­ου δεν έ­χουν πραγ­μα­τι­κή συγ­γέ­νεια με Αυ­τόν. Ο­νο­μά­ζον­ται έ­τσι, διό­τι ο Χρι­στός ε­θε­ω­ρεί­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α της ε­πο­χής Του γιός του Ι­ω­σήφ και κα­τά λο­γι­κή συ­νέ­πεια φυ­σι­κός ο­μο­πά­τριος α­δελ­φός και νο­μι­κός πρώ­τος ε­ξά­δελ­φος των παι­δι­ών που α­πέ­κτη­σε ο Ι­ω­σήφ α­πό τη σύ­ζυ­γο του νε­κρού α­δελ­φού του. Την ά­πο­ψη αυ­τή α­πο­δέ­χε­ται ο Θε­ο­φύ­λα­κτος.

στ. Μια νε­ώ­τε­ρη ά­πο­ψη υ­πο­στη­ρί­ζει ό­τι οι δύ­ο α­δελ­φοί, Ι­ω­σήφ και Κλω­πάς,νυμ­φεύ­τη­καν δύ­ο δι­α­φο­ρε­τι­κές γυ­ναί­κες με το ό­νο­μα Μα­ρί­α καὶ ἀπέκτησαν τέσ­σε­ρις γιους ο κα­θέ­νας, στους ο­ποί­ους έ­δω­σαν τα ί­δια ο­νό­μα­τα. Συ­νε­πώς, οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι συ­νο­λι­κά ο­κτώ άν­δρες, εκ των ο­ποί­ων τέσ­σε­ρις εί­ναι φυ­σι­κοί ο­μο­μή­τριοι α­δελ­φοί Του, που ε­θε­ω­ρούν­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α και ο­μο­πά­τριοι α­δελ­φοί Του, ε­νώ οι άλ­λοι τέσ­σε­ρις δεν έχουν συγ­γέ­νεια με Αυ­τόν, αλ­λά ε­θε­ω­ρούν­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α πρώ­τοι ε­ξά­δελ­φοί Του. Την ά­πο­ψη αυ­τή υ­πο­στή­ρι­ξε ο H­o­f­m­a­nn και οι α­κό­λου­θοί του.

ζ. Α­ξι­ο­ση­μεί­ω­τη εί­ναι η α­πο­δι­δό­με­νη στον Σ. Σάκ­κο ά­πο­ψη. Σύμ­φω­να με αυ­τήν, οι α­δελ­φοί του Κυ­ρί­ου εί­ναι πέν­τε συ­νο­λι­κά άν­δρες, που γεν­νή­θη­καν α­πό δύ­ο α­δελ­φούς, τον Ι­ω­σήφ και τον Κλω­πά. Ο Ι­ω­σήφ α­πέ­κτη­σε α­πό τον πρώ­το τουγά­μο δύ­ο γιούς, τους α­δελ­φό­θε­ους Ι­ά­κω­βο και Ι­ού­δα, ε­νώ ο Κλω­πάς α­πέ­κτη­σε, α­πό τον γά­μο του με την ο­μώ­νυ­μη της Θε­ο­τό­κου Μα­ρί­α, τρεις γιους, τους Ι­ά­κω­βο τον μι­κρό, Ι­ω­σή και Σί­μω­να. Οι πέν­τε αυ­τοί άν­δρες δεν έ­χουν πραγ­μα­τι­κή συγ­γέ­νεια με τον Χρι­στό. Ο­νο­μά­ζον­ται α­δελ­φοί Του, για­τί ο Κύ­ριος ε­θε­ω­ρεί­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α της ε­πο­χής Του γιός του Ι­ω­σήφ και κα­τά λο­γι­κή συ­νέ­πεια ο­μο­πά­τριος α­δελ­φός και πρώ­τος ε­ξά­δελ­φός τους.

η. Κα­τά τη γνώ­μη μας, ορ­θό­τε­ρη εί­ναι η ά­πο­ψη του Κ. Σι­α­μά­κη. Στο έρ­γο του«Η Μη­τέ­ρα του Κυ­ρί­ου», α­να­θε­ω­ρών­τας την α­πο­δι­δό­με­νη στο Σ. Σάκ­κο ά­πο­ψη του, υ­πο­στη­ρί­ζει, ό­τι ο Ι­ω­σήφ εί­χε δύ­ο, και ό­χι έ­ναν, α­δελ­φούς. Ο πρώ­τος ο­νο­μα­ζό­ταν Κλω­πάς, ε­νώ ο δεύ­τε­ρος εί­ναι ά­γνω­στος, διότι δεν μνη­μο­νεύ­ε­ται στα Ευ­αγ­γέ­λια. Οι τρεις α­δελ­φοί νυμ­φεύ­τη­καν. Ο Ι­ω­σήφ τη Θε­ο­τό­κο, ο Κλω­πάς την ο­μώ­νυ­μη της Θε­ο­τό­κου Μα­ρί­α, ο δε τρί­τος α­δελ­φός μια ά­γνω­στη γυ­ναί­κα.

Ο Ι­ω­σήφ και η Μη­τέ­ρα του Κυ­ρί­ου έ­ζη­σαν εν παρ­θε­νί­α και δεν α­πέ­κτη­σαν α­πο­γό­νους. Αυ­τός εί­ναι ο λό­γος για τον ο­ποί­ο στην οι­κο­γέ­νεια του Ι­ω­σήφ δεν μνη­μο­νεύ­ε­ται πο­τέ η πα­ρου­σί­α άλ­λων παι­δι­ών.

Στη δι­ή­γη­ση για πα­ρά­δειγ­μα της γέν­νη­σης ο Λου­κάς α­να­φέ­ρει, ό­τι ο Ι­ω­σήφ πή­γε α­πό τη Να­ζα­ρέτ στη Βη­θλε­έμ «… συν Μα­ριάμ τῄ με­μνη­στευ­μέ­νῃ αυ­τῴ γυ­ναι­κί, ού­σῃ εγ­κύ­ῳ …» (Λουκ. 2, 5), ε­νώ οι ποι­μέ­νες στο σπή­λαι­ο της γέν­νη­σης «…α­νεύ­ρον την τε Μα­ριάμ και τον Ι­ω­σήφ και το βρέ­φος κεί­με­νον εν τῃ φάτ­νῃ .­.­.»(Λουκ. 2, 16). Ο Λου­κάς δεν α­να­φέ­ρει την ύ­παρ­ξη άλ­λων παι­δι­ών. Αν ό­μως υ­πήρ­χαν, θα έ­πρε­πε να α­πο­γρα­φούν και συ­νε­πώς θα α­κο­λου­θού­σαν υ­πο­χρε­ω­τι­κά τον Ι­ω­σήφ και τη Θε­ο­τό­κο στο τα­ξί­δι.

Ε­πί­σης, κα­τά τη φυ­γή στην Αί­γυ­πτο ο Ι­ω­σήφ «… πα­ρέ­λα­βε το παι­δί­ον και τηνμη­τέ­ρα αυ­τού νυ­κτός και α­νε­χώ­ρη­σε …» (Ματθ. 2, 14). Δεν θα ά­φη­νε ο Ι­ω­σήφ ταάλ­λα παι­διά του, αν υ­πήρ­χαν, μό­να τους στη Να­ζα­ρέτ.

Η Θε­ο­τό­κος λέ­ει στον δω­δε­κα­ε­τή Χρι­στό: «… τέ­κνον, τι ε­ποί­η­σας η­μίν ού­τως, ι­δού ο πα­τήρ σου κα­γώ ο­δυ­νώ­με­νοι ε­ζη­τού­μέν σε …» (Λουκ. 2, 48), α­πο­δει­κνύ­ον­τας έμ­με­σα την α­που­σί­α άλ­λων παι­δι­ών, α­φού, αν αυ­τά υ­πήρ­χαν, θα α­να­ζη­τού­σαν μα­ζί με τον Ι­ω­σήφ και τη Θε­ο­τό­κο τον χα­μέ­νο α­δελ­φό τους.

Ο Κλω­πάς α­πέ­κτη­σε τρεις γιους, τον Ι­ά­κω­βο τον μι­κρό, τον Ι­ω­σή και, κα­τά τη μαρ­τυ­ρί­α του Η­γή­σιπ­που, τον Σί­μω­να. Ο τρί­τος α­δελ­φός α­πέ­κτη­σε δύ­ο γιούς,τον Ι­ά­κω­βο τον με­γά­λο ή α­δελ­φό­θε­ο και τον Ι­ού­δα τον α­δελ­φό­θε­ο.

Οι πέν­τε αυ­τοί άν­δρες, αν και δεν εί­χαν πραγ­μα­τι­κή συγ­γέ­νεια με τοΧρι­στό, ε­θε­ω­ρούν­το α­πό την ι­ου­δα­ϊ­κή κοι­νω­νί­α πρώ­τοι ε­ξά­δελ­φοί Τουκαι ως εκ τού­του ο­νο­μά­ζον­ται α­δελ­φοί Του. Η ά­πο­ψη αυ­τή ε­πι­βε­βαι­ώ­νε­ται και α­πό το ό­τι ο Κύ­ριος ε­πί του σταυ­ρού α­νέ­θε­σε τη φρον­τί­δα της μη­τέ­ρας Τουστον μα­θη­τή Του Ι­ω­άν­νη (Ι­ω­άν. 19, 25 – 27). Αν υ­πήρ­χαν στην οι­κο­γέ­νεια του Ι­ω­σήφ παι­δί­α που ε­θε­ω­ρούν­το φυ­σι­κοί ή ε­τε­ρο­θα­λείς α­δελ­φοί Του, ο Χρι­στός δεν θαχρει­α­ζό­ταν να α­να­θέ­σει σε μη συγ­γε­νι­κό Του πρό­σω­πο την προ­στα­σί­α τηςΠαναγίας Μητέρας Του.

Το γε­γο­νός τέ­λος ό­τι οι πρω­τό­το­κοι γιοι των δύ­ο α­δελ­φών του Ι­ω­σήφ φέ­ρουν το ό­νο­μα του παπ­πού τους, ό­πως συ­νά­γε­ται α­πό τη γε­νε­ο­λο­γί­α του Ματ­θαί­ου: «… Ι­α­κώβ δε ε­γέν­νη­σε τον Ι­ω­σήφ, τον άν­δρα Μα­ρί­ας, εξ ης ε­γεν­νή­θη Ι­η­σούς, ο λε­γό­με­νος Χρι­στός …» (Ματθ. 1, 16), ε­νι­σχύ­ει α­κό­μη πε­ρισ­σό­τε­ρο την ά­πο­ψη του Κ. Σι­α­μά­κη. Υ­πο­θέ­του­με δε, ό­τι και ο Ι­ω­σήφ θα ο­νό­μα­ζε τον Κύριο Ι­α­κώβ, αν φυσικά δεν εί­χε λά­βει α­πό τον Θε­ό την εν­το­λή να τον ο­νο­μά­σει Ι­η­σού (Ματθ. 1, 21).